ΑΙΓΕΣ, ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ - Τα τελευταία τρία χρόνια στο πλαίσιο έρευνας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας για την μελέτη συντήρησης του μεγάλου οικοδομικού συγκροτήματος των Αιγών που βρίσκεται κοντά στη Βορειοδυτική πύλη του τείχους και την ταφική συστάδα των βασιλισσών ήλθαν στο φως νέα εξαιρετικά ενδιαφέροντα ευρήματα που αποσαφηνίζουν την εικόνα του και βοηθούν να αναγνωριστεί η λειτουργία του.
Ειδώλιο Αθηνάς, 2ος αι. π.Χ. (φωτ. ΕΦΑ Ημαθίας / ΥΠΠΟΑ).
Κεφαλή θεάς 4ος αι. π.Χ. (φωτ. ΕΦΑ Ημαθίας / ΥΠΠΟΑ).
Κτισμένο όπως το ανάκτορο και οι ναοί με πολύτιμο πωρόλιθο που φθάνει στις Αιγές από τα λατομεία του Βερμίου, διανύοντας μια απόσταση 10-20 χλμ., το συγκρότημα αποτελείται από αλληλουχία τετράγωνων και ορθογώνιων χώρων μερικοί από τους οποίους ξεπερνούν τα 100 τ.μ. που οργανώνονται κανονικά γύρω από μια μεγάλη αυλή (έχει αποκαλυφθεί η νότια και τμήμα της ανατολικής και δυτικής πλευράς του). Στα ανατολικά ξεχωρίζει ένας ναόσχημος χώρος με πολύ βαθύ πρόδομο και δύο δωρικούς κίονες που βλέπει προς την αυλή.
Καθαρισμός του μαρμαροθετήματος του μεγάλου ΝΑ χώρου (φωτ. ΕΦΑ Ημαθίας / ΥΠΠΟΑ).
Το δάπεδο του μεγάλου χώρου μετά τον καθαρισμό. Οι ρηγματώσεις και η ανισοσταθμία οφείλονται στην τρομακτική κατολίσθηση του 1ου αι. μ.Χ. που έγινε η αιτία της οριστικής εγκατάλειψης του άστεως των Αιγών (φωτ. ΕΦΑ Ημαθίας / ΥΠΠΟΑ).
Το οικοδόμημα αποκτά την βασική του μορφή πριν από το τέλος του 4ου προχριστιανικού αιώνα, αλλά στα χρόνια του Φιλίππου Ε΄ (221-179 π.Χ.) γίνονται εκτεταμένες εργασίες ανακαίνισης. Σε αυτή τη φάση υπάρχουν δάπεδα με μαρμαροθετήματα, όπως αυτά του ανακτόρου, οι τοίχοι καλύπτονται με πολύχρωμα κονιάματα, στα οποία κυριαρχεί το πορφυρό, χωρίς να λείπουν οι ώχρες και τα πράσινα, και αρθρώνονται με ανάγλυφες αρχιτεκτονικές διαμορφώσεις που προοιωνίζονται τις διακοσμήσεις των σπιτιών της Πομπηίας. Όπως το ανάκτορο τα ιερά και τα τείχη, το συγκρότημα καταστρέφεται στα μέσα του 2ου αι. π.Χ. μετά την οριστική κατάληψη της Μακεδονίας από τη στρατιά του Μέτελλου, ωστόσο, αμέσως μετά την καταστροφή, ξανακτίζεται ένα τμήμα της δυτικής του πτέρυγας και κάποιοι χώροι δίπλα στην ανατολική, ενώ στα χρόνια του Αυγούστου (31 π.Χ.-14 μ.Χ.), ένα μεγάλο περιστύλιο (1.000 τ.μ.) προστίθεται στα νοτιοανατολικά του μαζί με ένα συνοδό κτήριο με αίθριο, οικοδομική δραστηριότητα ιδιαίτερα αξιοσημείωτη για τις Αιγές που βρίσκονται πια σε περίοδο συρρίκνωσης και παρακμής.
Κονιάματα in situ (φωτ. ΕΦΑ Ημαθίας / ΥΠΠΟΑ).
Ιωνικό γείσο από την διακόσμηση των τοίχων του ναόσχημου χώρου (φωτ. ΕΦΑ Ημαθίας / ΥΠΠΟΑ).
Πεσμένα κονιάματα σε έναν από τους χώρους της ΝΑ πλευράς του συγκροτήματος (φωτ. ΕΦΑ Ημαθίας / ΥΠΠΟΑ).
Η μορφή, οι διαστάσεις και η επιμελημένη κατασκευή του, τα πλούσια υλικά και τα διακοσμητικά στοιχεία, αλλά και η επιμονή στη χρήση του χώρου δείχνουν ότι πρόκειται για δημόσιο οικοδόμημα. Μονόλιθοι βωμοί, ένα μαρμάρινο τραπεζοφόρο, τμήματα από μια μαρμάρινη ζωφόρο με εντυπωσιακό φυτικό κόσμημα και ειδώλια θεοτήτων που βρέθηκαν εδώ παρά την άγρια λεηλασία, δημιουργούσαν την εντύπωση ότι πρόκειται για συγκρότημα ιερού, εντύπωση που φαίνεται να επιβεβαιώνεται με τον πιο σαφή τρόπο μόλις άρχισε η έρευνα του στρώματος των κεραμιδιών της πεσμένης στέγης του που κάλυπτε τον χώρο.
Τμήμα μαρμάρινης ζωφόρου με φυτικό κόσμημα (4ος αι. π.Χ.) (φωτ. ΕΦΑ Ημαθίας / ΥΠΠΟΑ).
Σφραγίδες με τη «μακεδονική ασπίδα», σύμβολο που χρησιμοποιούν οι Μακεδόνες βασιλείς της Ελληνιστικής περιόδου στα νομίσματά τους, και επιγραφές με το όνομα ΑΜΥΝΤΟΥ, σφραγισμένες στα κεραμίδια της στέγης του, φανέρωσαν την στενή σχέση του με τη βασιλική οικογένεια και όχι μόνον: όπως συμβαίνει με τα κεραμίδια με την αντίστοιχη επιγραφή ΠΕΛΛΗΣ, το αναγραφόμενο όνομα δηλώνει τον κτήτορα, ο οποίος, στο συγκεκριμένο ιερό κτήριο, τουλάχιστον σε ένα τμήμα του, δεν μπορεί να είναι άλλος από τον αφηρωισμένο Αμύντα Γ΄, πατέρα του Φιλίππου Β΄, λατρεία του οποίου είναι γνωστό από τις πηγές ότι υπήρχε και στη γειτονική Πύδνα. Το άγαλμα της Ευρυδίκης, συζύγου του Αμύντα, που ανατέθηκε στο ιερό της Εύκλειας στις Αιγές, απεικονίζει τη βασίλισσα στο σχήμα της Ήρας και σίγουρα δεν είναι τυχαίο ότι στα χρόνια των Αντιγονιδών γύρω από το άγαλμα της βασίλισσας-μητέρας κατασκευάσθηκε ναόσχημο κτίσμα.
Κομμάτια κεραμίδων (λακωνικοί στρωτήρες) με την επιγραφή ΑΜΥΝΤΟΥ (φωτ. ΕΦΑ Ημαθίας / ΥΠΠΟΑ).
Το στρώμα καταστροφής των μέσων του 2ου αι. π.Χ., όπου βρέθηκε το αγγείο με το ποίημα (φωτ. ΕΦΑ Ημαθίας / ΥΠΠΟΑ).
Η λατρεία του Αλέξανδρου και της γενιάς του ήταν στην εποχή των διαδόχων πηγή νομιμοποίησης της εξουσίας τους και, όπως όλα δείχνουν, το μεγάλο κτηριακό συγκρότημα που αποκαλύπτουμε στην πατρογονική βασιλική καθέδρα των Τημενιδών, όπου βρίσκονται και οι τάφοι τους, ήταν ένα από τα κέντρα της, που το 2020 χάρισε ακόμη ένα εξαιρετικά πολύτιμο και απροσδόκητο εύρημα: σε ένα ταπεινό πήλινο σκύφο, που βρέθηκε σπασμένος στο στρώμα καταστροφής του 2ου π.Χ. αιώνα, κάποιος, ίσως ένας μαθητής που μπέρδευε το ο με το ω και το ει με το ι, κάνοντας τα γυμνάσματα του, χάραξε προσεκτικά σαν να έγραφε σε πάπυρο ένα ποίημα, ένα επίγραμμα ανώνυμου συγγραφέα, που εδώ μας παραδίνεται στην πιο παλιά και αυθεντική μορφή του:
ΤΟ ΡΟΔΟΝ ΑΚΜΑΖΕΙ ΒΑΙΟΝ] ΧΡΟΝΟΝ· ΕΑΝ ΔΕ ΠΑΡΕΣΤΗ ΖΗΤΩΝ ΕΥΡΗΣΕΙΣ ΟΥ ΡΟΔΟΝ, ΑΛΛΑ ΒΑΤΟΝ
(«Το τριαντάφυλλο ανθίζει για λίγο και αν ο χρόνος του περάσει και το αναζητήσεις δεν θα βρεις πια λουλούδι, αλλά αγκάθια»).
Ο πήλινος σκύφος με το χαραγμένο επίγραμμα (φωτ. ΕΦΑ Ημαθίας / ΥΠΠΟΑ).
Γνωστό από την Παλατινή ανθολογία, το επίγραμμα των Αιγών παροτρύνει τον αναγνώστη να μην σπαταλάει τον χρόνο που κυλά ανελέητα και μας δίνει με τον πιο άμεσο και κατά κυριολεξία πρωτότυπο τρόπο μια εικόνα της πνευματικής κίνησης στην αρχαία μητρόπολη των Μακεδόνων την στιγμή της τελευταίας αναλαμπής της.
Πηγή: ΕΦΑ Ημαθίας / ΥΠΠΟΑ
Καθαρισμός, πρώτες βοήθειες και περισυλλογή των πεσμένων κονιαμάτων (φωτ. ΕΦΑ Ημαθίας / ΥΠΠΟΑ).