Το Σώμα και η Μαγεία. Η Προστασία του Σώματος στους Πολιτισμούς του Αιγαίου

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ – Η έρευνα αυτή της Χριστίνας Παπαδάκη εστιάζει στις μαγικές αντιλήψεις και πρακτικές για την προστασία του ανθρώπινου σώματος και τη διαφύλαξη της υγείας του. Μέσα από ιστορικά τεκμηριωμένες πηγές, ο μελετητής θα αναγνωρίσει και θα εντοπίσει σχετικές τελετουργίες και παραδόσεις σε αδιατάρακτη συνέχεια από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας στη Μεσόγειο, στην Ευρώπη και στην Εγγύς Ανατολή.

Με πλούσια βιβλιογραφία και αρτιότατη τεκμηρίωση, το έργο αυτό απευθύνεται τόσο στους ερευνητές του αντικειμένου ευρύτερα όσο και στον ακαδημαϊκό κόσμο ειδικότερα, σηματοδοτώντας μια νέα σειρά βιβλίων που θα αναδείξουν τις πηγές ενός τόσο σοβαρού και πολύτιμου πεδίου γνώσης.

Οι εκδόσεις Άλλωστε και Locus-7 εγκαινιάζουν την καινούργια σειρά επιστημονικών, προσιτών στο ευρύ κοινό, μελετών Καταγραφές Μαγείας στην Ανατολική Μεσόγειο με το βιβλίο της διακεκριμένης αρχαιολόγου Χριστίνας Παπαδάκη, Το Σώμα και η Μαγεία: η Προστασία του Σώματος στους Πολιτισμούς του Αιγαίου. Σε αντίθεση με την πληθώρα των πληροφοριών από όμορους πολιτισμούς, όπως ο Αιγυπτιακός και ο Μεσοποταμιακός, όπου το επίσημο θρησκευτικό τελετουργικό υιοθέτησε μαγικά στοιχεία, επισημαίνεται η ένδεια ασφαλών μαρτυριών για τη μαγεία από τη Μινωική Κρήτη και το προϊστορικό Αιγαίο γενικότερα. Ο περιορισμός αυτός, όμως, δεν αποτελεί τροχοπέδη για τη διερεύνηση και επαναξιολόγηση συγκεκριμένων πεδίων και συμβόλων, καθώς και για την αναγκαία σύγκρισή τους με τον πολιτισμικό τους περίγυρο, συνθέτοντας μια περιπτωσιακή μελέτη που ακολουθεί, ως αναπόφευκτο πεπρωμένο, τη μέχρι τώρα πορεία και τις παγιωμένες ερμηνευτικές προσεγγίσεις που αφορούν στους πολιτισμούς του Αιγαίου. Στα κεφάλαια του βιβλίου σχολιάζονται, μεταξύ άλλων, ομάδες από οδηγητικά σημεία και σύμβολα που παρουσιάζονται επίμονα στην περιοχή της μαγείας, όπως περίαπτα-φυλακτά (ζωόμορφα, σκαραβοειδή, σε σχήμα ανθρώπινων μελών, κ.ά.), κινήσεις, χειρονομίες και τεχνικές σωματικής δράσης, μορφές δαιμόνων και μυθολογικών όντων, καθώς και η πολύπλευρη σχέση της μαγείας με την ίαση, τη μουσική, την έκσταση, τον χορό και την απαγγελία. Το βιβλίο της δρ Χριστίνας Παπαδάκη καλύπτει ένα μεγάλο κενό στη σχετική βιβλιογραφία, αφού αποτελεί την πρώτη συνθετική μελέτη και επαναξιολόγηση εκείνων των στοιχείων που έχουν ακροθιγώς μελετηθεί στο πλαίσιο της μινωικής θρησκείας, συνήθως ως πρώιμο στάδιό της. Όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζει η συγγραφέας: «Η μαγεία στο Μινωικό Πολιτισμό φαίνεται πως συνίσταται κυρίως σε αποτροπαϊκές και προφυλακτικές πράξεις και ενέργειες που βρίσκονται σε μία παραπληρωματική σχέση "συμβίωσης" με την επίσημη θρησκεία, καθώς είναι πλήρως προσαρμοσμένη στο γονιμικό χαρακτήρα της». Η συγκεκριμένη μελέτη αποτελεί προϊόν της ενδελεχούς μεταδιδακτορικής έρευνας της Χριστίνας Παπαδάκη στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Εγκαινιάζει δε με τον καλύτερο τρόπο τη σειρά Καταγραφές Μαγείας στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία επιδιώκει να επαναπροσδιορίσει τη διαχρονική συμβολή της μαγείας στην πνευματική ανάπτυξη των πολιτισμών της συγκεκριμένης περιοχής από τους αρχαίους χρόνους μέχρι τις μέρες μας και να επαναφέρει στο προσκήνιο το μαγικό φαινόμενο ως πόλο διαλόγου και ξεχωριστής έκφρασης της Ευρωπαϊκής πολιτισμικής μνήμης, και όχι μόνο ως προϊόν που σχετίζεται με αρχαιολογικά κατάλοιπα και γραμματολογικά διακείμενα συγκεκριμένων πολιτισμικών συμφραζομένων».

Παναγιώτης Η.Μ. Κουσούλης
Υπεύθυνος σειράς
Καθηγητής Αιγυπτολογίας
Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών Πανεπιστημίου Αιγαίου

H «μαγεία» που, όπως ορθά επισημαίνεται στην εισαγωγή του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας, αναγνωρίζεται ως το σύνολο των μεταφυσικών ιδεών και σχετικών πρακτικών που «…δεν εντάσσονται στο κάθε φορά αναγνωρισμένο θρησκευτικό σύστημα ή συνδέονται με την απάτη, τις δεισιδαιμονίες και γενικά τις μη επιστημονικές πεποιθήσεις», έχει πολύ βαθιές ρίζες στον χρόνο, αποτελώντας ταυτόχρονα το τελευταίο οχυρό του ανθρώπου να συνδεθεί –με δική του πρωτοβουλία, ως άτομο– με τις άγνωστες θεϊκές δυνάμεις της φύσης, επιζητώντας επιτακτικά την εύνοιά τους. Η Χριστίνα Παπαδάκη έχει απόλυτη συνείδηση των παρα-πάνω διαπιστώσεων, αποκτημένη από την ευρύτατη, χρονικά και γεωγραφικά, εξέταση του θέματος, και αυτό είναι που της επιτρέπει να τολμά να «βουτήξει» σε έναν ωκεανό δεδομένων, θολωμένο μάλιστα από τις κάθε λογής αντιθέσεις, προκαταλήψεις, και κυρίως σκόπιμες πολεμικές των επίσημων γραμμών, τις οποίες έχουν ορίσει –κατά καιρούς και γεωγραφικές περιοχές– άλλες αόριστες και μεταβαλλόμενες έννοιες, όπως είναι η Πολιτεία, η Κοινωνία, η Θρησκεία και η Επιστήμη."

Απόσπασμα από τον πρόλογο
Λευτέρης Πλάτων
Αναπληρωτής Καθηγητής
Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας
Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών