Τα έσοδα του βιβλίου έχει αποφασιστεί από την οικογένεια του Ηλία Κόλλια και από όλους τους άλλους συντελεστές, που εργάστηκαν εθελοντικά, να προσφέρονται σε νέους επιστήμονες για τη μελέτη και συγγραφή άρθρων σχετικών με τα Μνημεία της Ρόδου, θεσμοθετώντας ετήσιο Βραβείο, στο όνομα του Ηλία Κόλλια.
«Ένα απομεσήμερο μιας ωραίας σεπτεμβριάτικης μέρας του 1966, ενώ ο αρχαιολόγος της ιστορίας μας κάνει έναν μακρύ περίπατο έξω από την πόλη της Ρόδου βρίσκεται εμπρός από ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι. Η αρχαιολογική του περιέργεια τον οδηγεί να ανακαλύψει εκεί ένα ξύλινο μισοσαπισμένο από την πολυκαιρία κιβώτιο το οποίο περιέχει έναν δερματόδετο κώδικα, ένα μεσαιωνικό βιβλίο με τα χειρόγραφα της οικογένειας των Μαϊστόρων.
Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας ζωντανεύει τη ζωή στην πόλη των Ιπποτών της Ρόδου, τις μέρες της μεγαλοπρέπειας αλλά και της δυστυχίας της. Όσα αναφέρονται στο βιβλίο αυτό προέρχονται από τον συνδυασμό ιστορικών και αρχαιολογικών τεκμηρίων διακοσμημένα από τη φαντασία ενός αρχαιολόγου-λογοτέχνη. Εδώ θα βρείτε το απόσταγμα των γνώσεων του Ηλία Κόλλια, όπου η επιστημονική του εμπειρία και γνώση μετουσιώνονται σε μια λογοτεχνική αφήγηση, με σκοπό να μας χαρίσουν ένα πραγματικό ταξίδι μέσα στα σοκάκια της Παλιάς Πόλης παρέα με τις ιστορίες των κατοίκων της εποχής εκείνης» (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).
Ο Ηλίας Κόλλιας υπήρξε, όπως σημειώνει ο Χρίστος Ντούμας στον πρόλογο του βιβλίου, «μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα, συστατικά στοιχεία της οποίας είναι η ανιδιοτέλεια και πάνω από όλα η κοινωνική ευαισθησία». Στο βιβλίο αυτό ο Ηλίας Κόλλιας ως άλλος Μαΐστωρ ξεναγεί τον αναγνώστη στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου με έναν διαφορετικό και πρωτότυπο τρόπο‧ δεν περιγράφει ο ίδιος αλλά δίνει τον λόγο στους δημιουργούς και στους κατοίκους των μνημείων. Μέσα από συζητήσεις πολιτικές, οικονομικές, θρησκευτικές και κοινωνικές, στις οποίες εμπλέκονται οι ίδιοι οι κάτοικοι της μεσαιωνικής πόλης, ζωντανεύει η ιστορία της εποχής και αναδεικνύονται οι ιδεολογικές ανησυχίες που απασχολούσαν την τότε κοινωνία της Ρόδου. Στο υπόβαθρο της καθημερινότητας των ανθρώπων της εποχής αναδύονται και παρουσιάζονται με γλαφυρό τρόπο θέματα δογματικά καθώς και οι συνθήκες με τις οποίες αυτά ρυθμίστηκαν.
Το ύφος της γραφής και η μεσαιωνικού τύπου οργάνωση του βιβλίου – σε κεφάλαια και ιντερμέδια – μαρτυρούν τη βαθιά εξοικείωση του συγγραφέα με τις πηγές και τη λειτουργία των μνημείων.
Μαζί με την εξαιρετική εικονογράφηση - στο βιβλίο συμπεριλαμβάνονται 20 σχέδια του Βαγγέλη Παυλίδη που εικονογραφούν στιγμές της αφήγησης «των Μαϊστόρων» - το βιβλίο συνιστά έναν μεσαιωνικό κώδικα, με τον οποίον ο συγγραφέας ξεναγεί τον αναγνώστη στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου. Και αυτό το επιτυγχάνει, πράγματι, χάρις στη μοναδική ικανότητα του Ηλία Κόλλια να ζωντανεύει το παρελθόν, ενώ συγχρόνως έρχεται στο προσκήνιο η βαθιά πίστη του συγγραφέα για την ανάγκη εκλαΐκευσης των καρπών της αρχαιολογικής επιστήμης και οικείωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς με το ευρύ κοινό και όχι μόνο ως προνόμιο ενός στενού κύκλου ειδικών. Καρπός αυτής της ανάγκης, που συνδυάζεται με τη μεγάλη αγάπη του συγγραφέα για τη μεσαιωνική Ρόδο, είναι το παρόν βιβλίο. Πρόκειται για την αυθεντική και έγκυρη παρουσίαση της μεσαιωνικής πόλης με όχημα την απαλλαγμένη από υπερβολές ιστορική μυθοπλασία.
Η υψηλή αισθητική και η εν γένει εξαιρετική έκδοση του βιβλίου, ακολουθώντας με προσήλωση τους κεντρικούς στόχους και το πνεύμα του συγγραφέα, οφείλεται στις αρχαιολόγους Άννα-Μαρία Κάσδαγλη και Μαρία Σιγάλα.
Τα περιεχόμενα του βιβλίου:
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΜΑΪΣΤΟΡΩΝ, Φοίβος-Άγγελος Κόλλιας
ΠΡΟΛΟΓΟΣ, Χρίστος Γ. Ντούμας
ΣΗΜΕΙΩΜΑ, Άννα-Μαρία Κάσδαγλη & Μαρία Ζ. Σιγάλα
ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΑΪΣΤΟΡΟΣ
ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΑΛΕΞΙΟΥ ΜΑΪΣΤΟΡΟΣ
Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ
ΤΟ ΚΟΛΛΑΚΙΟ
ΤΟ ΠΑΛΑΤΙ
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΑΓΩΓΕΣ
Η ΤΑΒΕΡΝΑ ΤΟΥ ΣΑΚΕΛΛΑΡΗ
Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΡΙΑΝΤΩΝ
Η ΘΕΙΑ ΚΑΛΗ
ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ
ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΑΪΣΤΟΡΟΣ
*Ο Ηλίας Κόλλιας (1936-2007), σπούδασε στο Ιστορικό και Αρχαιολογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, μετεκπαιδεύτηκε στο Παρίσι στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης και στην Ecole Pratique des Hautes Etudes και αναγορεύτηκε διδάκτορας της Αρχαιολογίας από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Για την προσφορά του, βραβεύθηκε το 1999 από την Ακαδημία Αθηνών. Από την Κοκκινιά όπου γεννήθηκε, βρέθηκε στη Ρόδο το 1965 για να εργασθεί ως αρχαιολόγος, και έκτοτε, γοητευμένος από τα μνημεία της, αρνήθηκε να την εγκαταλείψει. Ως απλός επιμελητής αρχικά και ως Έφορος Βυζαντινών Αρχαιοτήτων αργότερα, ασχολήθηκε με όλα τα νησιά της Δωδεκανήσου και την ύπαιθρο της Ρόδου, κυρίως όμως με τη μεσαιωνική πόλη της, τη «μεγάλη αγαπημένη» του. Σε αυτήν επικεντρώθηκε και ως «μάχιμος αρχαιολόγος» αλλά και ως ερευνητής που τα κρυμμένα στο έδαφος και στα παλιά αρχεία μυστικά της τον απασχολούσαν νυχθημερόν. Για αυτήν οραματίστηκε μια νέα κατάσταση και έθεσε στόχους, τους οποίους και πραγματοποίησε με τους συνεργάτες του, όπως την αναβάθμιση της ζωής των κατοίκων της, την ανάδειξη της αρχαιολογικής και ιστορικής της αξίας, καθώς και την απόδοση του πολιτιστικού της αποθέματος σε ένα ευρύ ελληνικό και διεθνές κοινό, μεταξύ άλλων και με την ανακήρυξή της μεσαιωνικής πόλης ως Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Με τη μεσαιωνική πόλη δεν έπαψε στιγμή να ασχολείται, και μετά τη συνταξιοδότησή του, και ως μελετητής αλλά και από θέση ευθύνης ως πρόεδρος του Ταμείου Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων, κυριολεκτικά μέχρι την τελευταία του πνοή. Καρπός της ενασχόλησης αυτής, εκτός από τη διάσωση και παράδοση πλήθους μνημείων σε ένα ευρύ κοινό, είναι τα βιβλία του «Οι Ιππότες της Ρόδου - Το παλάτι και η πόλη» (Αθήνα 1992), «Η μεσαιωνική πόλη της Ρόδου και το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου» (Αθήνα 1994, 2004), καθώς και «Τα χειρόγραφα των Μαϊστόρων» (Αθήνα-Ρόδος 2018).
Σχετικά:
Φιλολογική Εσπερίδα αφιερωμένη στη μνήμη του Ηλία Κόλλια – στο ΒΧΜ
Δημήτρης Αθανασούλης: "Ηλίας Κόλλιας. Ένα υπόδειγμα δημόσιας Αρχαιολογίας", ομιλία από την παρουσίαση του βιβλίου «Τα χειρόγραφα των Μαϊστόρων» στη Φιλολογική Εσπερίδα αφιερωμένη στη μνήμη του Ηλία Κόλλια – στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο (2-3-2019).
Αθήνα 2018, Σελίδες 280